UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Karabük’ün Safranbolu ilçesinde bulunan tarihi evler çatkı sistemi ile inşa edilmesi özelliğiyle yüzyıllardır doğal afetlere karşı ayakta kalmayı başarıyor.
18 ve 19.yüzyıl Türk toplumunun geçmişini, kültürünü ve yaşama biçimi ile teknolojisini yansıtan tarihi Safranbolu Evleri yüzyıllar geçmesine rağmen orijinalliğini korumaya devam ediyor. Osmanlı döneminden kalma han, hamam, konak, cami, çeşme, köprü ve tarihi yapılarla açık hava müzesini andıran Safranbolu’da bulunan tarihi evlerin temeli kayaya ulaşıncaya kadar kazılırken birbirinden bağımsız yapılan bölümleri ve ‘çatkı’ denilen sistemle inşa edilme özelliği sayesinde deprem gibi doğal afetlerden etkilenmiyor.
İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirine konuşan Tarihçi-Yazar Mehmet Kütükçüoğlu, “Safranbolu bütünsel kent mimarisi açısından en iyi korunan şehirlerimizden bir tanesidir. 200-300 yıllık mimarisi ele alındığında depremlere, sellere karşı ne kadar iyi korunduğunu düşünüyoruz. Bunun cevabını hem bölgenin topoğrafik yapısında hem de evlerin mimari özelliklerinde bulabiliyoruz” ifadelerini kullandı.
Safranbolu evlerinin mimari aşamasından, malzemelerinin toplanılışından başlayarak inşa edildiği ana kadar büyük bir tecrübeye sahip olduğunu belirten Kütükçüoğlu, “Safranbolu evleri için insanların Kasım aylarında ahşap malzemesini ormanlardan tedarik ettiğini, bu ahşap malzemeleri daha sonra mimariye uygun bir şekilde kurutarak hazır hale getiriyor. Aslında Safranbolu evlerinin en önemli özelliği günümüzde modern mimarinin mühendislikte çelik konstrüksiyonların depreme karşı nasıl bir şekilde kullanıldığını biliyorsak geçtiğimiz yüzyıllarda da Safranbolu mimarisinin çok erken zamanda tatbik etmiş. Bu özelliği çok önemlidir. Bir metre kadar kazılan Safranbolu evlerinin temeli kayaya ulaştıktan sonra ıslak zemini bertaraf eder. 1-1.5 metre kadar taş ustalığının yükselmesiyle ahşap kısmı başlar. Safranbolu evleri çatkı sistemi adını verdiğimiz sistemlerle dikkate değerdir. Mart ayında başlayan mimari faaliyetler çatkı sisteminin araları doldurularak depreme dayanıklı bir alan haline getirilmiş oluyor” diye konuştu.
Çapraz çatkı sistemi hakkında bilgi veren Kütükçüoğlu, şunları söyledi: “Yatay ve dikey yükler vardır. Her bir odadaki çatkı sistemleri, evlerin yüklerini bölüştürerek yıkılmaktan korumaktadır. En önemli şifresi buradadır. Safranbolu evlerinde kullanılan taş ustalığı aslında antik dönme kadar dayandırılabilir. Biz bunu Safranbolu’ya hakim konumda bulunan büyük Göztepe Tümülüsü’nde de görebiliyoruz. Oradaki taş ustalığı Safranbolu evlerindeki benzerliğiyle dikkate değer. Osmanlı medeniyeti, mimarisi bunu ahşapla taçlandırmış ve depreme dayanıklı bir Safranbolu evini bizlere armağan etmiştir.”
